ابهام در سرنوشت سازمان هوش مصنوعی تحول یا انحلال؟
کنکوری: کنکوری: در صورتیکه گزارش هایی از انحلال سازمان هوش مصنوعی پخش شده، مسئولان هنوز موضع روشنی نگرفته اند و همزمان تدوین اساسنامه سند استراتژیک هوش مصنوعی در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در جریان است، اما آیا این تحولات به مفهوم تغییر ساختار است یا پایان کار این سازمان؟
به گزارش کنکوری به نقل از ایسنا، هوش مصنوعی توسط فلاسفه و ریاضی دانانی نظیر جرج بول که مبادرت به ارائه قوانین و نظریه هایی در مورد منطق کردند، مطرح شده بود. با اختراع کامپیوتر های الکترونیکی در سال ۱۹۴۳، هوش مصنوعی، دانشمندان آن زمان را به چالشی بزرگ فراخواند؛ چون این فناوری قادر به شبیه سازی رفتارهای هوشمندانه خواهد بود.
برای تکمیل این زنجیره، در سال ۱۹۵۰ آلن تورینگ با آزمون تورینگ خود، «محاسبات و هوشمندی» را بیان نمود. در این آزمون شرایطی فراهم می شود که شخصی با ماشینی تعامل برقرار کند و پرسش های کافی جهت بررسی اقدامات هوشمندانه ماشین، از آن بپرسد. چنانچه در آخر آزمایش نتواند تشخیص دهد که با انسان یا با ماشین در تعامل بوده، آزمون با موفقیت انجام شده است. تا حالا هیچ ماشینی از این آزمون با موفقیت بیرون نیامده است. کوشش این آزمون برای تشخیص درستی هوشمندی یک سامانه ای است که اهتمام در شبیه سازی انسان دارد.
در سال ۱۹۹۷، Deep Blue نخستین کامپیوتر شطرنج باز بود که توانست مقابل قهرمان جهان بازی کند و همین طور در یک بازی در سطح بالای جهانی پیروز شود. این برنامه توسط شرکت بزرگ IBM گسترش پیدا کرده بود.
اما در سال ۲۰۰۰ جهان با مشکل Y۲k روبرو شد. سیستم ها و برنامه های پیچیده کامپیوتری که در دهه ۱۹۶۰ به وجود آمده بودند، طوری طراحی شده بودند که فقط دو رقم آخر سال را متوجه می شدند و دو رقم اول سال یعنی ۱۹ را بطور کلی کنار گذاشته بودند. با این وجود احساس می شد که با قرار گرفتن ۰۰ (دو صفر) در سیستم مشکل برطرف شود، اما کار به این صورت پیش نرفت و در نتیجه موجب یک مشکل بزرگ در سیستم ها شد. این مساله تا حدی پیشرفت هوش مصنوعی را تحت تأثیر خود قرار داد.
در دهه گذشته، نوآوری های به وجود آمده در هوش مصنوعی بسیار مهم و پرشتاب بوده است. در این ۱۰ سال هوش مصنوعی به یکی از اجزای جدایی ناپذیر زندگی روزمره تبدیل گشته است. بسیاری درحال استفاده از گوشیهای هوشمند هستند که دارای دستیار صوتی است و در تمامی پلت فرم هایی که حضور دارند، ردپایی از هوش مصنوعی مشاهده می شود. هر چه در تاریخچه هوش مصنوعی مشاهده کردیم، بیشتر کارها آزمایشگاهی بود، اما در این دهه هوش مصنوعی دیگر یک رؤیا نیست و درحال استفاده است.
در سالیان اخیر، ایران نیز قدمهای مختلفی برای توسعه و به کارگیری هوش مصنوعی برداشته است. این گام ها با تدوین سند استراتژیک هوش مصنوعی شروع شد.
تدوین سند ملی هوش مصنوعی کشور از سال ۱۳۹۹ آغاز شد و در سال ۱۴۰۳ ابلاغ گردید و پس از کش و قوس های ۴ ساله این سند ابلاغ گردید که به باور متخصصان این حوزه در ارزیابی های بین المللی و در آنجاهایی که موضوع حکمرانی مطرح می شد، یکی از ملاک های ارزیابی تعداد قوانین و مقررات هوش مصنوعی مصوب در کشورها بود، در صورتیکه ایران قبل از این فاقد یک سند ملی بوده است و این سند در یک شرایط اضطرار ابلاغ عمومی شد.
از ساخت سورنا تا الکترونیکی شدن خدمات دولتی
از سالیان ۹۲ و ۹۳ کشور به این بلوغ فناوری رسید که باید به سوی دولت الکترونیک حرکت نماید و در آن زمان اعلام گردید که حتما باید نقشه راه و یکسری ضوابط فنی و ضوایط قانونی ترسیم و تدوین شود و یکسری کلان پروژه هایی تعریف شد و خروجی آن تدوین ضوابط فنی دولت الکترونیک و کلان پروژه های تحولی در رابطه با آن و تعیین تکلیف وظایف هر دستگاه بود.
پس از یک دهه در سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱، کشور قدمهای بزرگی در راه دولت الکترونیکی برداشت و خیلی از خدمات بصورت الکترونیکی ارائه شد که این نخستین گام موفقیت آمیز برای حرکت به سوی هوشمندسازی بوده است.
با این سابقه مجریان و قانونگذاران به این جمع بندی رسیدند که کشور باید در راه دولت هوشمند گام بردارد و برای دستیابی به این هدف پروژه های پیشران دولت هوشمند تعریف شد. بدین جهت شورای اجرائی فناوری اطلاعات کشور، مصوبه ای تحت عنوان «پروژه های پیشران دولت هوشمند» را به امضای رییس جمهور شهید در تاریخ ۱۸ آبان سال ۱۴۰۲ به دستگاه های اجرائی ابلاغ نمود.
در این مصوبه تعریفی از هوشمندسازی و دولت هوشمند ارائه شد و در نهایت پروژه های کلان و پیشران دولت هوشمند پیش بینی شد که اتفاقا نخستین کلان پروژه ای که تعریف شده، به وزارت علوم مربوط می شد؛ بر این اساس «ایجاد سکوی هوشمند خدمات آموزش عالی کشور» به وزارت علوم واگذار شد و برای اجرای آن وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد اسلامی، حوزه های علمیه و سازمان سنجش باید با این وزارتخانه همکاری داشته باشند.
بدین جهت مشاهده می شود که کشور در عرصه دولت الکترونیک به خوبی پیش رفت و این تجربه موفق به اجرای پروژه دولت هوشمند تسری یافت؛ ولی در سند ملی هوش مصنوعی بجای آنکه پروژه های پیشران تعریف شود، برخی محورهای اولویت دار عنوان شده است.
البته پیش از آن پژوهشگران دانشگاه تهران از سال ۱۳۸۷ ساخت روبات انسان نمای «سورنا» را در دستور کار قرار دادند. «سورنا ۱» که نمادی برای اعلام شروع پروژه طراحی، ساخت و هوشمندسازی روبات انسان نما در کشور است، یک روبات ۱۶۵ سانتی متری با وزن ۶۰ کیلوگرم است که از قابلیت حرکت بر روی مسیر از قبل تعیین شده توسط موتورهای DC و سیستم مسیریاب و همچنین، حرکت و فعالیت بصورت دستی بوسیله اپراتور برخوردار می باشد. علاوه بر این، «سورنا۱» قابلیت تکلم متن های از پیش تعیین شده (در تمامی مراحل فعالیت) را نیز دارد.
چهار نسل از سورنا با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تولید شده که نسل چهارم آن در سال ۱۳۹۸ رونمایی گردید. درجات آزادی این روبات به ۴۳ درجه افزوده شده و از انعطاف بیشتری در حرکات بالاتنه برخوردار شده است. در صورتیکه سرعت میانگین در «سورنا ۳» به ۰٫۳ کیلومتر بر ساعت می رسید، «سورنا ۴» با سرعت ۰٫۷ کیلومتر بر ساعت می تواند حرکت نماید. قد این روبات ۱۷۰ سانتی متر و وزن آن نیز به ۶۸ کیلوگرم ارتقاء یافت.
همین طور قابلیت های نرم افزاری و هوش مصنوعی روبات نیز در مقایسه با نسل های قبلی بهبود یافته است و می تواند به کمک هوش مصنوعی متن فارسی را به صوت و صوت فارسی را به متن تبدیل کند و به کمک دو دوربین عمق موجود بر روی روبات اجسام را تشخیص دهد و آن چها را با دستش دنبال کند.
در سال ۲۰۲۰ انجمن مهندسان مکانیک آمریکا در گزارشی از این روبات در بین ۱۰ روبات انسان نما در سال ۲۰۲۰ به عنوان یک «ربات پژوهشی» نام برد.
سند راهبردی حوزه هوش مصنوعی
ر جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی که روز سه شنبه ۲۹ خرداد سال ۱۴۰۳ به ریاست محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری تشکیل شد، سند راهبردی هوش مصنوعی به تصویب رسید. طبق این سند ملی، جمهوری اسلامی ایران در افقی ۱۰ ساله در جمع ۱۰ کشور پیشروی جهان در این زمینه قرار می گیرد. توسعه آینده نگرانه زیست بوم هوش مصنوعی، رعایت حریم خصوصی و امنیت داده ها از اهم اهداف این سند مطرح گردیده است.
در این سند آمده است: جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۱۲ هجری شمسی، با برخورداری از زیست بوم هوش مصنوعی پیشرفته و نوآور مبتنی بر اصول و ارزش ها، اتکا بر قابلیت ها و توانمندی های ملی و تعاملات بین المللی، بین کشورهای پیشرو هوش مصنوعی دنیا قرار دارد و با استفاده از این تکنولوژی در حکمرانی، موضوعات کلان کشور، ثروت آفرینی و رفاه اجتماعی بیشترین راندمان را بوجود می آورد.
همین طور در این نشست مقرر شد: سازمان ملی هوش مصنوعی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک سازمان مستقل زیر نظر رییس جمهور تأسیس و اساسنامه این سازمان نیز ظرف مدت ۳ ماه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد رسید.
چشم انداز، اهداف کلان و فاکتورهای ارزیابی کلان در ۷ حوزه «سرمایه انسانی»، «زیرساخت»، «علم و پژوهش»، «نوآوری»، «رقابت پذیری اقتصادی»، «توسعه تعاملات بین المللی» و «اثربخشی» به این شرح است:
شاخص اهداف نیروی انسانی دستیابی کشور به سهم مناسبی از سرمایه انسانی حوزه هوش مصنوعی جهان ظرفیت پذیرش سالانه رشته های هوش مصنوعی، رشته های مرتبط و بین رشته ای ها در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا سهم افراد آموزش دیده در دوره های مهارتی کوتاه مدت بمنظور کاربست هوش مصنوعی از کل شاغلین سهم افراد توانمند برای استفاده از رایج ترین ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی بمنظور کاربست در حیطه کاری خود از کل شاغلین میزان توان محاسباتی زیرساخت پردازشی خاص هوش مصنوعی در کشور زیرساخت حجم زیرساخت اشتراکی ذخیره سازی و پردازش داده در کشور رتبه کشور از نظر شاخص H انتشارات علمی حوزه هوش مصنوعی تعداد نشریات معتبر بین المللی هوش مصنوعی در کشور در چارک اول و دوم علم وپژوهش سهم محققان دو درصد برتر هوش مصنوعی ایران افزایش حجم قراردادهای پژوهشی تقاضامحور وصول شده در عرصه هوش مصنوعی نسبت به سال پایه تعداد جوامع علمی حوزه هوش مصنوعی و بین رشته ای های مرتبط فناوری ونوآوری تعداد محصولات /خدمات دانش بنیان تاییدشده هوش مصنوعی تعداد ثبت اختراعات هوش مصنوعی بین المللی رقابت پذیری اقتصادی میزان سرمایه گذاری در هوش مصنوعی تعداد شرکت های بزرگ فعال در عرصه هوش مصنوعی تعداد کارکنان شرکت های دانش بنیان حوزه هوش مصنوعی میزان فروش شرکت های دانش بنیان حوزه هوش مصنوعی (قیمت ثابت سال ۱۴۰۱) برمبنای مالیات بر ارزش افزوده ابرازی میزان سرمایه گذاری بخش غیردولتی در عرصه هوش مصنوعی توسعه تعاملات بین المللی میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در هوش مصنوعی تعداد و حجم پروژه های هوش مصنوعی مشارکتی بین المللی تعداد سکوهای هوش مصنوعی بین المللی ایرانی با بالاتر از ۲۰۰ میلیون کاربر اثربخشی جایگاه کشور در شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولت
ایجاد پلتفرم ملی هوش مصنوعی
۲۵ اسفند سال ۱۴۰۳ پلتفرم ملی MVP به همت پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته و مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی دانشگاه صنعتی شریف و با همکاری نزدیک به ۱۰۰ نفر نیروی انسانی شامل ۱۵۰ پژوهشگر، توسعه دهنده، ۱۳ دانشجوی دکترا و ارشد و ۷ نفر از نیروهای پشتیبانی و اجرائی رونمایی گردید.
MVP یا حداقل محصول پذیرفتنی (Minimum Viable Product) یک نسخه اولیه از یک محصول است که با حداقل خاصیت های لازم ایجاد می شود تا بتوان آنرا در سریع ترین زمان ممکن به بازار عرضه نمود و بازخورد کاربران را دریافت کرد. هدف از MVP این است که بدون صرف هزینه و زمان زیاد، اعتبار یک ایده سنجیده شود و محصول برمبنای نظرات کاربران بهبود یابد.
سکوهای هوش مصنوعی با چت جی پی تی تفاوت دارند: ChatGPT یک مدل زبان هوش مصنوعی است که برای پردازش و تولید متن طراحی شده است. این مدل برمبنای شبکه های عصبی و یادگیری عمیق کار می کند و قابلیت مکالمه، خلاصه سازی، ترجمه و تولید محتوا را دارد، ولی سکوهای هوش مصنوعی به طور معمول مجموعه ای از ابزارها، زیرساخت ها و APIهایی هستند که توسعه دهندگان می توانند از آنها برای ساخت، آموزش و استقرار مدلهای هوش مصنوعی استفاده نمایند. تعدادی از معروف ترین سکوهای هوش مصنوعی شامل Google Cloud AI، Microsoft Azure AI، Amazon AI Services و OpenAI API هستند.
ChatGPT یک محصول یا مدل خاص از هوش مصنوعی است، درحالی که سکوی هوش مصنوعی می تواند شامل چندین مدل، ابزارهای توسعه، خدمات پردازش داده و یادگیری ماشین باشد. ChatGPT به طور معمول برای پردازش زبان طبیعی استفاده می شود، اما سکوهای هوش مصنوعی می توانند طیف وسیع تری از کاربردها مانند پردازش تصویر، تحلیل داده های بزرگ و یادگیری عمیق را شامل شوند.
با رونمایی از نسخه MVP هوش مصنوعی در ۲۵ اسفند سال قبل قرار شد تا نسخه آلفای آن در روز ۳۰ شهریور سال ۱۴۰۴ و نسخه بتای آن ۲۵ اسفند سال آینده ارائه شود.
سازمان هوش مصنوعی از ابتدا تا انتها
در ۱۵ اسفند ماه سال ۱۴۰۳ در دومین جایزه سالانه هوش مصنوعی اعلام گردید که سازمان هوش مصنوعی، منحل می شود و بعد از آن به عنوان ستادی از ستادهای معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به کار خود ادامه خواهد داد. این خبر هر چند که بارها تکذیب شد، ولی شنیده ها نشاندهنده انحلال این سازمان را دارد.
سازمان ملی هوش مصنوعی در روز ۱۹ تیر ۱۴۰۳ در ساختمانی استیجاری راه اندازی شد و از شروع افتتاح این سازمان تا حالا هیچ پروژه شایان توجهی در آن تعریف و سرمایه گذاری نشده است. هدف اصلی این سازمان، سیاست گذاری، تنظیم گری و هماهنگی کارهای در رابطه با هوش مصنوعی در سطح ملی است و با این وجود، اخیراً گزارش هایی درباره ی وضعیت مبهم این سازمان انتشار یافته است. برخی منابع از مشکلات بودجه ای و عدم اختصاص منابع مالی کافی آگاهی داده اند که منجر به کاهش تعداد نیروها و توقف پروژه ها شده است.
در مقابل، برخی مقامات دولتی اخبار مربوط به انحلال یا ادغام این سازمان را تکذیب کرده و بر ادامه کارهای آن تاکید داشته اند. باتوجه به این تناقضات، وضعیت فعلی سازمان ملی هوش مصنوعی در هاله ای از ابهام قرار دارد و نیازمند شفاف سازی بیش از سوی مقامات مسئول است.
این در شرایطی است که علیرضا قشقاوی، معاون توانمندی زیست بوم سازمان ملی هوش مصنوعی، درباره ی گمانه زنی برخی رسانه ها بر اساس احتمال انحلال یا ادغام سازمان ملی هوش مصنوعی، اظهار داشت: خیر چنین چیزی موضوعیت ندارد. رییس محترم جمهور، در تاریخ ۳۰ آبان تدوین و تصویب اساسنامه سازمان ملی هوش مصنوعی را به معاونت علمی ریاست جمهوری ابلاغ کرده است و از آن تاریخ بالاتر از ۳ ماه گذشته است، با این وجود هنوز بحث اساسنامه به عاقبت نرسیده و قاعدتا پذیرفته هم نیست که وقتی ریاست محترم جمهور ابلاغیه ای را صادر کرده است، نهادی ذیل دولت و تابع رییس جمهور بخواهد اقدامی خلاف آن انجام دهد.
قشقاوی در رد احتمال انحلال سازمان ملی هوش مصنوعی، اضافه کرد: اساسا تاسیس سازمان ملی هوش مصنوعی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است، بدین سبب هر تغییری بخواهد در ماهیت و موجودیت سازمان ملی هوش مصنوعی ایجاد شود، قاعدتا باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم گیری شود؛ چه راجع به ماهیت سازمانی، چه راجع به جایگاه ساختاری این سازمان که طبق سند ملی هوش مصنوعی زیر نظر مستقیم ریاست محترم جمهور باید قرار داشته باشد.
معاون سازمان ملی هوش مصنوعی، اشاره کرد: فارغ از تمامی موضوعات، ضرورت فعالیت سازمان ملی هوش مصنوعی زیرنظر مستقیم رییس جمهور، فرمایش صریح رهبر معظم انقلاب در دیدار با هیأت دولت چهاردهم است و طبیعتا ما چشم انتظار هستیم که این فرمایش رهبری، در اولین فرصت، جامه عمل پوشانده شود.
وی ادامه داد: تجربه کشورهای پیشرو هم، در نهادسازی متمرکز برای متولی گری توسعه هوش مصنوعی همین را نشان می دهد؛ بدین سبب امیدواریم اساسنامه سازمان با سرعت بیشتری به تصویب برسد و شروع کارهای جدی تر این سازمان را هم شاهد باشیم.
با وجود انتشار گزارش هایی درباره ی انحلال سازمان هوش مصنوعی، بازهم ابهامات زیادی در این خصوص وجود دارد. در صورتیکه برخی منابع از پایان کارهای این سازمان خبر می دهند، مسئولان رسمی تا حالا موضع شفافی در این حوزه اتخاذ نکرده اند.
هم زمان با این گمانه زنی ها، تدوین اساسنامه سند استراتژیک هوش مصنوعی در دستور کار معاونت علمی ریاست جمهوری قرار دارد و گویی سیاستگذاری کلان این حوزه بازهم در اولویت قرار دارد، اما ساختار اجرائی آن ممکنست دستخوش تغییر شود. این مساله پرسش هایی را درباره ی آینده مدیریت توسعه هوش مصنوعی در کشور به وجود آورده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان کنکوری در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب کنکوری
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۸ بعلاوه ۲