شاعران بخوانند
کنکوری: کتاب «وزن شعر عروضی فارسی؛ تحلیل و طبقه بندی بر طبق تقطیع اتانینی و نظریه واج شناسی نوایی» نوشته امید طبیب زاده انتشار یافته است.
به گزارش کنکوری به نقل از ایسنا، نگارنده در پیش گفتار نوشته است: وزن شعر فارسی بحری است که هیچش کناره نیست؛ متفننان کنجکاو بر ساحل امنش خودرا با ۳۰ تا ۱۰۰ وزن رایج و پرکاربرد مشغول می دارند، و غواصان از جان گذشته به سراغ شناسایی و طبقه بندی بیش از ۸۰۰ انگاره وزنی بالفعل و بالقوه ای می روند که در اعماقش نهفته است. بنده در این کتاب خیال حوصله بحر پخته ام و در حد بضاعت و توان خود دل به دریا زده ام تا آن انگاره های وزنی را شناسایی و طبقه بندی کنم. تا که قبول افتد و که در نظر آید!
طبیب زاده همین طور در مقدمه نوشته است: در کتاب حاضر نشان می دهم که چطور میتوان بوسیله خاصیت های زبانی، به تقطیع موسیقیایی یا اتانینی وزن ها دست یافت، و نیز بحث می کنم که این تقطیع از چه فواید عظیمی در امر طبقه بندی وزن ها و نیز توصیف واج شناختی و تبیین نظری آنها برخوردارست.
وزن های رایج و مطبوع شعر عروضی فارسی دارای دو خوانش یا دو وزن متفاوت می باشد که یکی را خوانش کمی یا وزن کمّی (یا عروضی) و دیگری را خوانش یا وزن تکیه ای (یا اتانینی) می نامیم. هر کدام از این دو خوانش از قدیم نقش و کاربردی خاص خود داشته است؛ وزن کمی همان وزنی است که عروض دانانی همچون شمس قیس و خواجه نصیر از دیرباز بدان پرداخته بودند و در دوره های متأخرتر نیز موضوع بحث دانشمندانی همچون عباس ماهیار و پرویز ناتل خانلری و ابوالحسن نجفی و سیروس شمیسا و علی اصغر قهرمانی مقبل و دیگران بوده است. این وزن کاملا کمی است و مفاهیمی موسیقیایی، نظیر تکیه وزنی و هجای سکوت و میزان بندی و ضرب بالا و غیره، کوچک ترین نقشی در ساختار آن ندارد، و در نتیجه نمی توان خوانش آنرا با ضرب گرفتن یا بشکن زدن یا جنباندن موزون سر و دست دنبال کرد. اما وزن تکیه ای وزنی است که موسیقی دانان و تصنیف سازان از آن استفاده می نمایند تا ضرب آهنگ خاص هر مصراع را برای تصنیف ها و ترانه های خود بیابند. میزان بندی و تکیه وزنی (آکسان) و البته توجه به کمیت هر هجا در این شیوه اخیر از مهم ترین عوامل ایجاد وزن محسوب می شوند. از آنجائیکه تکیه وزنی در وزن تکیه ای دارای محلی ثابت و قابل پیش بینی است، میزان بندی و در نتیجه ضرب گرفتن یا بشکن زدن به هنگام قرائت یا استماع آن نیز کاملا امکان پذیر بلکه معمول است.
عروض دانان وزن شعر کلاسیک فارسی را فقط کمی می دانند و در توصیف های خود هیچ متذکر تکیه و هجاهای سکوت نشده و نمی شوند، اما موسیقی دانانْ وزن این شعر را تکیه ای-کمی می دانند و در توصیف های وزنی خود اهمیت بسیاری برای نقش تکیه و کمیت و میزان بندی و نت های سکوت قائل اند. در این کتاب اهتمام نکردم تا انطباقی بین وزن کمی و وزن تکیه ای در بررسی وزن شعر فارسی پدید آورم، برای اینکه ایجاد چنین انطباقی امکان پذیر نیست، مگر به قیمت خط ناصحیح دو خوانش و دو شیوه متفاوت ادبا و موسیقی دانان در بررسی وزن شعر، و این روشی است که متأسفانه این روزها در بین تعدادی از دانش آموختگان ادبیات و زبان شناسی رواج یافته است. کتاب حاضر به بررسی وزن کمی شعر سنتی فارسی اختصاص دارد، اما در آن برای رسیدن به روشی اجماعی و واقعیت بنیاد، برای تقطیع وزن این شعر، از آثار موسیقی دانان استفاده شده است.
در این کتاب کوشیده ام تا با بهره گیری از دستاوردهای موسیقی دانان روش خاصی را برای رکن بندی و تقطیع وزن کمی در شعر کهن فارسی عرضه دارم و نهایتاً از همان روش در توصیف نظری و طبقه بندی وزن ها استفاده نمائیم.
در نوشته پشت جلد کتاب آمده است: وزن شعر را از حیث «قواعد تقطیع»، «شیوه تقطیع»، «طبقه بندی» و «توصیف نظری» می توان بررسی کرد.
نویسنده این کتاب برای قواعد تقطیع از روش ابوالحسن نجفی، برای شیوه تقطیع از رویکرد اتانینی موسیقی دانانی چون مهدی آذرسینا و ساسان فاطمی، برای طبقه بندی از روش عروض دانانی همچون الول- ساتن و علی اصغر قهرمانی مقبل، و بالاخره برای توصیف نظری از انگاره واج شناسی نوایی، خاصه رویکرد بروس هیز و نسپور و فوگل، بهره برده است. بخش طبقه بندی این کتاب شامل حدود ۸۰۰ انگاره وزنی بالقوه و بالفعلی است که هرکدام با بهره گیری از روشی سه رقمی نامگذاری شده است، و بخش لیست الفبایی شواهد آن نیز مشتمل بر بیش از ۱۴۰۰ مصراع نخست ابیاتی است که نویسنده آنها را از دو پیکره مفصل وزن های شعر فارسی استخراج کرده و هر مصراع را به سه شیوه مختلف سنتی و نجفی و اتانینی تقطیع کرده است.
وزن شعر عروضی فارسی؛ تحلیل و طبقه بندی بر طبق تقطیع اتانینی و نظریه واج شناسی نوایی» نوشته امید طبیب زاده در ۴۹۲ صفحه با شمارگان ۳۳۰ نسخه و با قیمت ۳۸۰ هزارتومان در کتاب بهار در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.
منبع: konkoorist.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب