روایتی دیگر از علی شریعتی
کنکوری: کتاب «شریعتی؛ پدر و پسر» (نگاهی انسان شناختی به محمدتقی شریعتی و علی شریعتی) نوشته محسن زال انتشار یافته است.
به گزارش کنکوری به نقل از ایسنا، این کتاب در ۸۳۲ صفحه با شمارگان ۳۰۰ نسخه و قیمت ۵۵۰ هزار تومان در انتشارات ماهریس راهی بازار کتاب شده است.
در بخشهایی از مقدمه کتاب می خوانیم: شریعتی بعد از انقلاب دستمایه ای شده است تا جریان های مختلف با استفاده از گفته های وی و یا حتی تحریف و جابه جایی وقایع تاریخی، آن چه را می خواهند به دست بیاورند؛ بدین سبب بعد از انقلاب بیش از آن که «پدیدار شریعتی» آن چنان که در تاریخ هویدا شده است مورد نظر باشد، «انگاره» و تصویری از او مبنا شده و مورد نظر قرار گرفته که چه بسا با پدیدار تاریخی او فاصله بسیار دارد. البته این بدان معنا نیست که آن چه نگارنده «پدیدار» می انگارد، اصیل و یکه و برابر «حقیقت شریعتی» است و تنها احتیاج به کشف شدن دارد، بلکه مراد این است که این «انگاره »ها در خیلی از موارد به فهم و یا حتی تفسیری از تاریخ «کنشگر» نیز متعهد نیستند؛ بدین سبب مسئله اختلاف بر سر تفسیرهای ناسازگار نیست، بلکه مسئله بر رویدادها و داشته هایی است که هر تفسیری از آن ارتزاق خواهد کرد، داشته هایی که «انگاره »ها برای پایداری خود بیشتر آنرا نفی می کنند، یعنی انگاره ها یا روایت تاریخی خودرا ندارند و با تاریخی از کنشگر که بدان باور دارند و آنرا ترویج می کنند نیز ناسازگار می افتند.
بی شک در این نگاه انسان شناختی برای سنجش این پدر و پسر ضرورت بازگشت به این انگاره ها و بررسیدن باردیگر آنها اجتناب ناپذیر بوده است، جریاناتی که بعدها با عنوان «ملی-مذهبی» مشهور شده اند و علی شریعتی و محمدتقی شریعتی را نیای فکری خود می دانند، گاه از آنها تصویر و «انگاره ای» ساخته اند که گویی میل به ایستادگی در مقابل گفتمان روحانیت را دارد و درصدد ارائه اسلامی نوین است.
برای این پژوهش هر نوع نوشته و سندی که در دسترس بوده استفاده شده، ولی نگارنده در بیشتر موارد در گفت و گو با کسانی که می توانستند به این پژوهش کمکی بکنند ناکام بوده است. با اینحال گفت و گو با چند تنی که ممکن شده، آمده است.
بدیهی است آن چه در این دفتر آمده، بر داده هایی استوار است که دردسترس است و یافته هایی دیگر می تواند آنرا نیرو ببخشد و یا تضعیف کند. این تاکید از آن رو گفتنی ست که بر این پافشاری شود که هر یافته ای و هر نظریه ای بر روش و شواهدی استوار و ابطال ناپذیر نیست؛ اما نگارنده همیشه کوشیده تا با انصاف و بدون پیش داوری خودآگاه موضوع را بررسی کند و مدعی نیست که بطور کامل کامیاب بوده است.
در بخش دیگری از این مقدمه زال با اشاره به آشنایی منسجمش با شریعتی در دفتر پژوهش های شریعتی و نشریه ایران فردا و اینکه قبل تر مانند خیلی از پیروان شریعتی بر این باور بوده که او می تواند گریزگاهی به رهایی بگشاید که البته پس از بررسی آراء شریعتی آنها را پذیرفتنی نیافته، یادآور شده است: بعد از انقلاب کشکمکشی درباره ی شریعتی، میان پیروان و مخالفین یا منتقدین او وجود دارد که هر یک برای به کرسی نشاندن نظر خود به تکه هایی از آثار او دست می برند و سویه های دیگر را از جلوی چشم دور می کنند تا نادیده بمانند، از این روست که این درگیری نه به عاقبت می رسد و نه پایانی دارد، نگارنده تلاش نموده در هر موردی که وارد می شود، دیدگاه های گاه ناسازواره شریعتی را بیاورد تا به این نقد گرفتار نشود که او نیز سویه ای را برگزیده و «بولتن وار» سویه هایی را از نظر انداخته است. این روش سبب شده که ارجاع ها بسیار بیش از آنی بشود که برای کاری پژوهشی از این دست می توان به کار برد. اما چاره ای از آن نبود و کاستن از ارجاع ها سبب می شد تا نگارنده نیز به فربه کردن تحلیل بپردازد، و عاقبت نیز تحلیل خودرا با تحلیل های دیگران درگیر کند، بدون اینکه بر پایه استواری بنا شده باشد و به همان نقدی گرفتار شود که پیروان و منتقدان شریعتی بدان متهم هستند.»
در نوشته پشت جلد کتاب نیز آمده است: «پیروان شریعتی بر این هستند که محمدتقی شریعتی و علی شریعتی همیشه و به جان، در سازگاری بین ارزش های انسانی و سامانه «تجدد» کوشیده اند، و همه تلاش شان برای ساختن جهانی بوده که در آن ارزش هایی انسانی و ستوده، چون برابری و آزادی، با چهره ای مدرن جاری و ساری است. این دفتر با پیش کشیدن این پرسش که این پدر و پسر «اسلام گرایانی» هستند در تکاپوی بازگشت به دورانی سپری شده، یا کنشگرانی در آرزوی مدرنیته و ارزش های انسانی، در زندگی و تاریخ و آثار آنها به کنکاش دست باز کرده است. دستاورد این پژوهش به ناگزیر «انگاره»هایی را که از این پدر و پسر توسط پیروان آنها تولید شده است، فرو می ریزد.
برای ساختن فردایی بهتر، گریزی از مواجهه با روز گذشته و امروز نیست. بدین جهت بایست در مقابل فراموشی و کژنمایی و دستکاری تاریخ ایستادگی کرد و گذشته‌ی هرچند تلخ را نوشید و از آن آموخت. برای رهایی از هستی های نادلخواه بایست به خود اندیشید و به کرده های خود نگریست. این دفتر نگاهی است به «پدر و پسری» که در ساختن امروز ما نقش داشته اند، نقشی که برای دانستن چرایی و چگونگی بهره ای از رخدادهای پسین و امروزین بایست بدان بازگشت. بدین جهت این دفتر «یادآوری»ای است از آن چه میل به فراموشی و فرار از رویارویی دارد.»
منبع: كنكوری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب